Witamy na stronie Klubu Jagiellońskiego. Jesteśmy niepartyjnym, chadeckim środowiskiem politycznym, które szuka rozwiązań ustrojowych, gospodarczych i społecznych służących integralnemu rozwojowi człowieka. Portal klubjagiellonski.pl rozwija ideę Nowej Chadecji, której filarami są: republikanizm, konserwatyzm, katolicka nauka społeczna.

Zachęcamy do regularnych odwiedzin naszej strony. Informujemy, że korzystamy z cookies.

Dlaczego wydatki Kancelarii Premiera wzrosły o setki milionów? Polityka administracyjna na trzy z plusem

Dlaczego wydatki Kancelarii Premiera wzrosły o setki milionów? Polityka administracyjna na trzy z plusem Kancelaria Premiera/flickr.com

Podejmowane w 2021 roku decyzje dotyczące administracji są mocnym dowodem na rzecz tezy o prymacie polityki partyjno-frakcyjnej nad interesem publicznym. Nawet pozytywne z perspektywy interesu publicznego zmiany – jak choćby długo wyczekiwane podwyżki dla sekretarzy i podsekretarzy stanu czy radykalne zwiększenie zakresu jawności wydatków instytucji sektora publicznego – wynikały z nacisków grup interesu i arytmetyki sejmowej, w której chybotliwa większość obozu rządzącego wymusiła pożądane zmiany.

[Artykuł jest częścią raportu Rząd pod lupą. Ranking polityk publicznych 2021]

Zmiany w strukturze rządu –

Rok rozpoczęło zaskakujące opinię publiczną weto prezydenta Andrzeja Dudy do uchwalonej jeszcze w 2020 r. ustawy o działach administracji rządowej, która miała dostosować przepisy do nowej architektury rządu ogłaszanej jako rewolucyjna zmiana polegająca na konsolidacji resortów. Wydaje się, że weto motywowane było niezgodą prezydenta na proponowane przesunięcia w strukturze ministerialnego władztwa.

Zawetowana ustawa zawierała także szereg innych niebagatelnych regulacji – jak m.in. stworzenie działu „centrum administracyjne rządu” obejmującego m.in. koordynację działań administracji rządowej, wzmocnienie centrum analitycznego i legislacyjnego rządu czy włączenie podsekretarzy stanu do korpusu służby cywilnej.

Prezydenckie weto nie zostało rozpatrzone przez Sejm RP, a większość z planowanych wówczas zmian mających pozwolić na administracyjno-prawne zwiększenie efektywności przeprowadzonej jesienią 2020 r. reorganizacji Rady Ministrów, nie została zrealizowana również później.

Symbolicznym podsumowaniem rekonstrukcji rządu z jesieni 2020 r., były zmiany w strukturze resortów w 2021 r. Dział „praca” rozłączono od działu „gospodarka” i na powrót połączono z działami „rodzina” i „zabezpieczenie społeczne”, zaś działy „kultura fizyczna” (z połączenia z działem „kultura i ochrona dziedzictwa narodowego”) i „turystyka” (z powiązania z resortem gospodarki) – utworzyły na powrót odrębne ministerstwo. Potwierdza to, że zarówno decyzje w roku 2020 r., jak i ich odwrócenie po niespełna roku, motywowane były nie względami merytorycznymi i deklarowaną wolą prowadzenia polityk publicznych w sposób bardziej horyzontalny, ale względami partyjno-koalicyjnymi.

Podwyżki dla sekretarzy stanu i podsekretarzy stanu +

W lipcu 2021 r. poprzez rozporządzenie Prezydenta RP przeprowadzono kompleksową podwyżkę wynagrodzeń obejmującą również: sekretarzy stanu, ministrów, prezesów: Rady Ministrów, Najwyższej Izby Kontroli, Instytutu Pamięci Narodowej, Narodowego Banku Polskiego, a także przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz posłów i senatorów.

Zmianę tę należy ocenić jednoznacznie pozytywnie, szczególnie biorąc pod uwagę wcześniejsze niepowodzenia w próbach uregulowania tej kwestii drogą ustawową. Jakkolwiek podwyżki były znaczne, to uzasadnione były wieloletnim okresem bez podwyższenia wynagrodzeń w tej grupie.

Na pozytywną ocenę zasługuje też fakt przeprowadzenia już drogą ustawową podwyżek dla samorządowców i Prezydenta RP, a także wprowadzenie w toku tej nowelizacji mechanizmu waloryzacji kwoty bazowej, na podstawie której obliczane są wynagrodzenia wyżej wymienionych grup.

Wynagrodzenia urzędników +/-

Jakkolwiek z perspektywy budżetu państwa zwiększenie wynagrodzeń osób piastujących kierownicze stanowiska państwowe są wyzwaniem bez porównania mniejszym, niż podwyżki dla urzędników, to uwagę zwracać musi brak analogicznych podwyżek dla urzędników. Zgodnie z pierwotnym kształtem budżetu w 2021 r. budżet na służbę cywilną wzrósł ledwie o 1%.

W toku październikowej nowelizacji udało się zwiększyć fundusz wynagrodzeń ostatecznie o 6,4% względem 2020 r., zaś budżet na rok 2022 r. przewiduje wzrost wynagrodzeń o 4,4% oraz przywrócenie 3-procentowego funduszu nagród. Nie spełnia to oczekiwań związków zawodowych i innych organizacji zrzeszających urzędników oczekujących podwyżki rzędu 12%. Należy odnotować, że ostatecznie waloryzacja okazała się wyższa od prognozowanej.

Ustawowe zwiększenie zakresu jawności życia publicznego +

Doniosłym wydarzeniem są zmiany dotyczące jawności umów jednostek sektora finansów publicznych. Wprowadzone zostały w ramach tzw. ustawy antykorupcyjnej z inicjatywy posłów Kukiz’15, którzy zawarli je w porozumieniu programowym z Prawem i Sprawiedliwością.

Co zasługuje na szczególne docenienie – ostateczny kształt regulacji, obejmujący utworzenie Centralnego Rejestru Umów mającego pozwalać na zautomatyzowaną analitykę ujawnianych danych, został zaproponowany w Senacie przez senatora opozycji na wniosek aktywistów Sieci Obywatelskiej Watchdog Polska, a ostatecznie – poparty przez Sejm jednogłośnie. Z perspektywy przejrzystości życia publicznego i obywatelskiej kontroli nad funkcjonowaniem instytucji państwowych i samorządowych jest to zmiana zasługująca na jednoznacznie pozytywną ocenę.

Plan nowelizacji ustawy o służbie cywilnej +

W listopadzie 2021 r. przedstawiono projekt nowelizacji ustawy o służbie cywilnej, który zakłada przeprowadzenie szeregu zmian racjonalizujących procedury. Planuje się m.in. uproszczenie możliwości zatrudniania cudzoziemców, wprowadzenie elektronicznej formy aplikowania na stanowiska czy uelastycznienie godzin pracy urzędników. Proponowana regulacja niestety nie obejmuje swoim zakresem kwestii wynagrodzeń ani standardów apolityczności w procedurze naboru.

Ustawa o służbie zagranicznej +/-

Liczne kontrowersje wzbudzała nowa ustawa o służbie zagranicznej. Pozytywnie można ocenić istotną część jej założeń, ze szczególnym uwzględnieniem ułatwienia dostępu do zawodu dyplomaty dla osób spoza grona absolwentów aplikacji i seminariów dyplomatyczno-konsularnych.

Zmiana ta ma na celu możliwość dynamicznego odpowiadania na potrzeby kadrowe i kompetencyjne przez możliwość pozyskiwania do służby zagranicznej ekspertów, naukowców i osób z innym, potwierdzonym doświadczeniem. Ostateczna ocena tych rozwiązań będzie możliwa w przyszłości.

Zdecydowanie negatywnie jednak należy ocenić tryb procedowania ustawy, który zwolniony został z obowiązku opracowania założeń czy przeprowadzenia procesu uzgodnień, opiniowania i konsultacji publicznych. Jak wynika z oficjalnego stanowiska zainteresowanego w naturalny sposób problematyką ustawy Ministra ds. Unii Europejskiej – projekt został przekazany ministrom „w godzinach popołudniowych w dzień poprzedzający posiedzenie Rady Ministrów”.

Skutkowało to licznymi zarzutami wobec intencji projektodawcy. Co gorsze jednak – doprowadziło do szeregu niedopatrzeń wymagających „łatania” ustawy kolejną nowelizacją, która złożona dwa i pół miesiąca po prezydenckim podpisie musiała być procedowana w trybie pilnym, jeszcze przed wejściem w życie bazowej nowelizacji.

Budżet Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i nowe instytuty +/-

W 2021 roku w toku nowelizacji budżetu doszło do istotnego (o ok. 56% względem pierwotnych założeń) wzrostu budżetu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów. Kolejny istotny wzrost o ok. 40% planowany jest w budżecie na rok 2022 r. Wobec rozszerzania się portfolio KPRM – między innymi o wchłonięcie działów „informatyzacja” i „członkostwo RP w Unii Europejskiej”, a także koordynację akcji szczepień – należałoby wzmocnienie finansowe centrum rządów ocenić pozytywnie, choć skala wzrostu wzbudziła kontrowersje.

Źródłem obu podwyżek jest w dominującym stopniu dotacja celowa dla Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych – kolejno 200 mln zł w 2021 i 363 mln zaplanowane na rok 2022 r.

Z tych środków finansowany jest też szereg podlegających premierowi instytucji – w tym Ośrodek Studiów Wschodnich, Polski Instytut Ekonomiczny czy Krajowa Szkoła Administracji Publicznej. Do ich grona dołączyły również nowe instytucje powołane zarządzeniami premiera w 2021 r.: Instytut De Republica, Instytut Pokolenia oraz Instytut Strat Wojennych im. Jana Karskiego.

Jakkolwiek merytoryczny obszar zadań szczególnie dwóch pierwszych instytutów, zajmujących się kolejno historią i myślą polityczną oraz polityką demograficzną i solidarnością międzypokoleniową, wydaje się uzasadniony, to ostateczna ocena decyzji o ich powołaniu będzie możliwa dopiero w przyszłości. Uzasadnione wątpliwości opinii publicznej budzi fakt powołania Instytutu Pokolenia w czasie, gdy trwają sejmowe prace nad mającym zajmować się zbliżoną tematyką Polskim Instytutem Rodziny i Demografii, a także pierwsze decyzje zakupowe Instytutu De Republica (m.in. setki tysięcy złotych na gadżety w rodzaju jedwabnych poszetek i wegańskich świec zapachowych).

Publikacja nie została sfinansowana ze środków grantu któregokolwiek ministerstwa w ramach jakiegokolwiek konkursu. Powstała dzięki Darczyńcom Klubu Jagiellońskiego, którym jesteśmy wdzięczni za możliwość działania.

Dlatego dzielimy się tym dziełem otwarcie. Ten utwór (z wyłączeniem grafik) jest udostępniony na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowe. Zachęcamy do jego przedruku i wykorzystania. Prosimy jednak o podanie linku do naszej strony.