fbpx Wesprzyj nas!

magazyn lewicy katolickiej

Pseudomistycyzm, faryzeizm, dwuznaczny stosunek do życia. Czym zgrzeszył Kościół w trakcie pandemii?

Do dotychczasowych grzechów, które toczyły życie Kościoła, takich jak pedofilia, dołączyły herezja i fatalna w skutkach teologia pastoralna. Taki obrót spraw był niestety do pewnego stopnia do przewidzenia.
Pseudomistycyzm, faryzeizm, dwuznaczny stosunek do życia. Czym zgrzeszył Kościół w trakcie pandemii?
ilustr.: Anna Szuster

Przed 2020 rokiem było już źle. Kościołem, który dał się wciągnąć w toksyczny alians z obecnym obozem rządzącym, wstrząsały co rusz skandale pedofilskie. Jednak chyba nikt nie spodziewał się, że z polskim katolicyzmem jest aż tak źle. Kiedy wybuchła pandemia koronawirusa, niektórzy, jak ojciec Tomasz Grabowski OP w wywiadzie dla Klubu Jagiellońskiego, ufali, że epidemia może być okazją do pogłębienia wiary. Nadzwyczajne warunki, ograniczone możliwości zwyczajowego praktykowania kultu i dostępu do sakramentów – można było pomyśleć, że człowiek, który z natury wszystko zapośrednicza poprzez sferę zmysłową i materialną, będzie musiał teraz całkowicie skupić się na duchowej stronie wiary. Niewykluczone, że niektórzy tak swoją wiarę przeżyli. Jednak w ogólnym rozrachunku rok 2020 i towarzysząca mu pandemia odsłoniły wszystkie patologie i gangreny polskiego katolicyzmu: fatalną formację dogmatyczną kapłanów i wiernych świeckich, redukcjonistyczne i arbitralne ujęcie nauczania moralno-społecznego Kościoła i beznadziejną katechezę, po której niejedna osoba musiała pójść na terapię.

Błędy teologiczne i wiara w cuda

Pierwsze symptomy problemów ujawniły się już w chwili wprowadzenia pierwszych obostrzeń. Episkopat najpierw chciał zwiększyć liczbę mszy świętych, żeby mniej ludzi gromadziło się na pojedynczej liturgii. Potem jednak pod koniec marca rząd całkowicie zamknął gospodarkę i zakazał wszelkich zgromadzeń publicznych, co ucięło na jakiś czas spekulacje, jak zorganizować kult religijny w warunkach pandemii. Niestety wprowadzenie obostrzeń rozpoczęło niekończącą się serię wypowiedzi i aktów, które w ten lub inny sposób były wyrazem sprzeciwu wobec ograniczenia dostępu wiernych do udziału w liturgii. Mimo że brzmiały niezwykle pobożne, ich ortodoksyjność była co najmniej wątpliwa. Na przykład w marcu 2020 roku abp Dzięga głosił: „Nie lękaj się, Siostro i Bracie, jeśli tylko możesz, przyjmować Świętej Komunii na kolanach i do ust”, co uzasadniał słowami: „Chrystus nie roznosi zarazków ani wirusów”.

W tym samym miesiącu swoją wypowiedzią zasłynął ksiądz profesor Tadeusz Guz, który twierdził, że skoro konsekracja uświęca ręce kapłana, to nie mogą one zarażać podczas rozdawania Komunii Świętej. Ten sam ksiądz profesor, pomimo napomnień ze strony lubelskiej kurii, wciąż utrzymuje, że właściwości odkażające ma również sama Eucharystia, gdyż jako święta wirusów nie przenosi. Nie były to wypowiedzi odosobnione. Regularnie można było przeczytać, że skoro Eucharystia jest święta, daje życie, że skoro jest to Jezus pod postacią chleba, to nie można się zarazić podczas przyjmowania Komunii Świętej. Za tym poglądem stało rozumowanie, zgodnie z którym akt przeistoczenia znosi zupełnie przynajmniej część cech fizycznych przedmiotu.

Jest to nie tylko niezgodne z nauczaniem dotyczącym Eucharystii, które zakłada, że zmienia się substancja chleba i wina, a nie przypadłości, które determinują własności fizyczne materii konsekrowanej. Przede wszystkim taki stosunek nadprzyrodzonego do przyrodzonego, jaki rysuje się w wypowiedziach arcybiskupa Dzięgi i księdza profesora Guza, jest z gruntu monofizycki, gdyż łaska, w tym wypadku działająca przez konsekrację, znosi częściowo lub całkowicie własności naturalne chleba i wina. Pozostanie zagadką, dlaczego obaj kapłani mimo formalnego wykształcenia teologicznego, zupełnie ignorują nauczanie dogmatyczne Kościoła w tak istotnych punktach.

Monofizytyzm i lekceważenie nauczania na temat transsubstancjacji nie były jedynymi herezjami, które kwitły w Kościele w trakcie pandemii. Nastąpił także cały wysyp objawień prywatnych i proroctw, w świetle których pandemia jawiła się jako kara Boża za grzechy. Przykładem takiej wypowiedzi było nagranie opublikowane na profilu facebookowym Lecha Dokowicza, jednego z inicjatorów akcji „Różaniec do granic”. Można się było z niego dowiedzieć nie tylko tego, że pandemia ta kara Boża. Film zawierał również wezwanie do pokuty i sugestię, że należy się wyspowiadać z grzechów lekkich, o których zapomniało się podczas poprzednich spowiedzi, gdyż w przeciwnym wypadku człowiek będzie niegodzien przyjąć Najświętszy Sakrament.

Popularność apokaliptycznych wypowiedzi musiała być znaczna, skoro Komisja Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski 31 marca 2020 roku opublikowała specjalną notę, w której łączenie nieszczęścia z karą Bożą, propagowanie fałszywej historiozofii, wybiórcze interpretowanie Pisma Świętego, magiczne traktowanie sakramentów i sakramentaliów zostały stanowczo potępione. Czy interwencja Komisji Nauki Wiary przyniosła jakiś skutek? Trudno powiedzieć. Na pewno nie sprawiła, że podobne głosy przestały pojawiać się w przestrzeni publicznej ani nie doprowadziła do zmiany postawy wśród wielu księży, którzy nawet podczas trzeciej fali wirusa uważali, że maseczka to kaganiec, a Covid-19 nie istnieje. Jeśli pandemia miała sprawdzić, na jakim teologicznym gruncie spoczywa polski katolicyzm, to niestety okazało się, że jest to kupa piachu.

Dwuznaczny stosunek do życia

Nauczanie moralno-społeczne Kościoła zarówno na świecie, jak i w Polsce cierpi na daleko idącą redukcję. Z niewiadomych przyczyn kryterium bycia katolikiem definiowane jest w przestrzeni publicznej poprzez stosunek do homoseksualizmu, aborcji i szeroko rozumianych spraw bioetycznych. W Stanach Zjednoczonych głośno debatowano nad tym, czy Joe Biden powinien być dopuszczany do przyjmowania Komunii Świętej. Bardziej konserwatywni biskupi wyrażali zastrzeżenia pod adresem nowego prezydenta USA, który popiera szeroki dostęp do legalnej terminacji ciąży. W dyskusję zainterweniowała także Stolica Apostolska, która wskazała w liście, że byłoby zwodnicze przedstawianie aborcji i eutanazji „jako jedynych poważnych zagadnień katolickiego nauczania moralnego i społecznego, z których katolików należy rozliczać w pełni”.

W Polsce Kościół również musiał zmierzyć się w trakcie pandemii z tematem aborcji. W samym środku wzbierającej drugiej fali epidemii koronawirusa Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie zgodności z ustawą zasadniczą tak zwanej przesłanki embriopatologicznej, która dopuszczała przerwanie ciąży w warunkach ciężkiego uszkodzenia lub wady letalnej płodu. Decyzja sądu konstytucyjnego wywołała natychmiast lawinowe protesty. Powaga materii wyroku, ogromna restrykcyjność przyjętego orzeczenia i brak autorytetu samego Trybunału, który w wyniku działań obecnej władzy został zupełnie upolityczniony, musiały wyprowadzić ludzi na ulicę. Zaostrzenie prawa aborcyjnego dokonało się bowiem w sposób, który nawet symbolicznie nie wyrażał, chociażby poprzez ideę reprezentacji parlamentarnej, podmiotowego statusu obywateli.

Kościół od samego początku zajął w tym sporze jednoznaczne stanowisko, którego treść nie mogła być żadnym zaskoczeniem. Nauczanie katolickie w zakresie przerywania ciąży od dekad jest niezmienne i traktuje aborcję w każdym wypadku jako zabójstwo człowieka. Nic dziwnego zatem, że gniew protestujących w ramach Strajku Kobiet obrócił się nie tylko przeciwko ekipie rządzącej, lecz także przeciw biskupom. Na ironię zakrawa fakt, że 28 października Rada Stała Konferencji Episkopatu Polski wystosowała apel, w którym wezwała  wszystkie strony do pohamowania agresji i podjęcia dialogu w duchu dobra wspólnego. W jaki jednak sposób protestujący mieli rozmawiać, skoro rozstrzygnięcie, przeciwko któremu protestowali, dokonało się bez ich udziału, ponad ich głowami, stawiając jedną stronę sporu przed faktem dokonanym, od którego nie było już żadnej apelacji?

Kościół swoje stanowisko w sprawie przerywania ciąży motywuje koniecznością ochrony każdego życia, w tym życia każdego poczętego dziecka. Stąd ma wynikać tak jednoznaczna deklaracja poparcia dla zmiany prawa, którą arcybiskup Stanisław Gądecki wygłosił już 22 października 2020 roku, czyli w dzień ogłoszenia wyroku Trybunału. Niestety, przyjrzenie się całości działań Kościoła w zakresie ochrony życia nasuwa nieodparte wrażenie, że jest to ochrona dość wybiórcza. To wrażenie jest tym mocniejsze, gdy rozpatrzy się działania Kościoła w Polsce w kontekście całej pandemii.

Chociaż trudno oszacować, ile osób zmarło na Covid-19, a ile dlatego, że nie miało dostępu do opieki medycznej z powodu przeciążenia systemu, jedna liczba pozostaje faktem. W Polsce doszło do ponad stu tysięcy nadmiarowych zgonów. Koronawirus z pewnością był i jest zagrożeniem dla życia, dlatego przestrzeganie zapobiegających rozprzestrzenianiu się epidemii obostrzeń miało kluczowe znaczenie. Oczywiście, tak wielka liczba nadmiarowych śmierci w Polsce w dużej mierze jest wynikiem niespójnej rządowej polityki zarządzania restrykcjami. Niemniej wielu księży i wiernych albo wprost lekceważyło wprowadzone obostrzenia, albo w ogóle przeczyło istnieniu wirusa. Dokładne zmierzenie skali ignorowania zagrożenia epidemicznego przez duchownych jest zapewne niemożliwe. Żadnych badań ilościowych nie przeprowadzono, jednak co rusz pojawiające się w trakcie trzeciej fali pandemii doniesienia prasowe o księżach, którzy za nic mają powagę sytuacji, skłaniają do postawienia na serio pytania, czy rzeczywiście dla każdego kapłana katolickiego każde życie jest święte.

Przykłady? Głośna była sprawa księdza z Wartkowic koło Poddębic, który najpierw wirusa wyśmiewał, nie nosił maseczki, a potem wykryto u niego koronawirusa i musiał zostać poddany kwarantannie. Zamykaniu kościołów na czas Triduum Paschalnego sprzeciwiał się także arcybiskup Stanisław Gądecki. Nie sposób pominąć historii z parafii w Czudcu w województwie podkarpackim, w której cała wspólnota na czele z proboszczem szykanowała jednego z wiernych, który doniósł policji, że w kościele łamane są obostrzenia.

Dlaczego zestawiam przestrzeganie restrykcji epidemicznych z zakazem aborcji? Uważam, że między tymi sytuacjami zachodzi pełna analogia. Obie sprawy dotyczą ochrony życia ludzkiego. W obu wypadkach chodzi o stworzenie poprzez unormowania prawne takich uwarunkowań, które mają ograniczyć śmiertelność  –  dzieci w wyniku aborcji i ogółu ludzi w wyniku zachorowania na Covid-19. Jeśli każdy człowiek jest obdarzony taką samą godnością osoby ludzkiej, to z katolickiego punktu widzenia nie da się tutaj uczynić żadnej różnicy. A jednak! Przywiązanie do fizycznej obecności na mszy świętej, ranga liturgiczna Triduum Paschalnego oraz przekonania o odporności przestrzeni sakralnej na działanie wirusów okazały się istotniejsze niż ryzyko związane z faktem, że na przełomie marca i kwietnia 2021 roku oficjalna liczba nowych dziennych zakażeń koronawirusem przekraczała trzydzieści tysięcy. Podczas gdy fizyczna obecność na mszy świętej przez wielu kapłanów i wiernych nie była uznawana za hazard ludzkim życiem, to w wypadku aborcji, będącej od lat czymś w rodzaju „grzechu grzechów”, z tych samych środowisk wybrzmiewał głos, że wystawienie na szwank życia chociażby jednego dziecka poczętego, nawet obarczonego wadą letalną, jest niedopuszczalnym skandalem.

Krzywdząca katecheza

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji przyczynił się do skondensowania społecznej niechęci wobec Kościoła i był impulsem do wyrażenia gniewu. Dla wielu był to gniew na tyle uzasadniony, że stał się powodem do dokonania apostazji. Poparcie biskupów dla zaostrzenia prawa aborcyjnego, tym samym będące poparciem dla działań obecnej władzy, było jedynie kroplą, która przelała czarę goryczy. Ci, którzy zdecydowali się wówczas na oficjalne pożegnanie, mieli już ku temu całą listę powodów. Często nie  wyczerpywała się ona na samym zgorszeniu pedofilią. W świadectwach wielu osób oburzeniu na grzechy kapłanów towarzyszyło wyznanie własnych krzywd, których źródłem była katecheza. Fałszywy przekaz doktryny o grzechu pierworodnym, który źródło problemu widział w jednostce obarczonej dziedziczną winą, potwornie restrykcyjne nauczanie na temat etyki seksualnej, które wielu odbiorców wpędzało w chorobliwe poczucie winy, ukryta przemoc wobec kobiet, która polegała na stereotypizacji ich ról społecznych (problem szeroko opisany na bloguParyżewo”) to chyba najczęstsze elementy świadectw apostatów.

Najpełniej temu problemowi przyjrzał się portal Oko.press w trzyczęściowym reportażu „Polski katolicyzm jako źródło cierpień”. Jego autor, Andrzej Sidorski napisał wprost: „W Polsce religia i działania Kościoła przysparzają licznym osobom i całym grupom społecznym wielu cierpień psychicznych niemal na każdym etapie życia. Nierzadko cierpienia te powodują trwałe urazy i różnego rodzaju problemy psychiczne, przekładając się negatywnie na samoocenę, relacje z otoczeniem, związki, a nawet życie seksualne”.

Dowodem na poparcie tego zarzutu są liczne historie, które Sidorski zebrał w internecie. Pani Agnieszka napisała mu: „panicznie bałam się figury Jezusa na krzyżu, która wisiała przed wejściem do kościoła. Z religii wyniosłam przeświadczenie, że to przez moje grzechy ukrzyżowano Jezusa i ten człowiek na krzyżu miał przez to ociekającą krwią twarz od korony cierniowej i wbite gwoździe”. Podobną historię opowiedziała pani Basia: „Ja miałam lęk, że mogę robić okropne rzeczy. Bałam się, że mam takie wrodzone wewnętrzne okrucieństwo. Teraz widzę, że to strach związany z grzechem pierworodnym i ukrzyżowaniem. […] Strach, że jestem chora psychicznie, bo nie spełniam norm kościelnych, bo oni mówili, że jak nie spełnia się ich przykazań, to jestem złym człowiekiem”. Cały materiał jest wypełniony podobnymi świadectwami. Czy mają one jednak jakiś wspólny mianownik? Tak, mają. Jest nim zupełna nieobecność fundamentalnej prawdy Objawienia chrześcijańskiego, głoszącej że „Bóg jest miłością” (1J 4,8).

Katechizm naucza, że „chociaż grzech pierworodny jest grzechem własnym każdego (porównaj Sobór Trydencki: DS 1513), to jednak w żadnym potomku nie ma on charakteru winy osobistej. Jest pozbawieniem pierwotnej świętości i sprawiedliwości, ale natura ludzka nie jest całkowicie zepsuta: jest zraniona w swoich siłach naturalnych, poddana niewiedzy, cierpieniu i władzy śmierci oraz skłonna do grzechu (ta skłonność do zła jest nazywana «pożądliwością»). Chrzest, dając życie łaski Chrystusa, gładzi grzech pierworodny i na nowo kieruje człowieka do Boga, ale konsekwencje tego grzechu dla osłabionej i skłonnej do zła natury pozostają w człowieku i wzywają go do walki duchowej” (KKK 405).

Oznacza to, że grzech pierworodny nie jest wadą jednostki, lecz raczej obiektywnym stanem, w którym tkwi natura ludzka. Uznanie, że ten stan istnieje, nie wymaga przyjęcia Objawienia. Jego istotą jest – dane chyba każdemu z nas na co dzień – doświadczenie ułomności natury człowieka, jej skłonności do zła, której źródło leży w rozgrywającym się wewnątrz każdej osoby konflikcie między wolą duszy a wolą ciała (porównaj: święty Augustyn, „Państwo Boże”, ks. XIV). Gdyby Objawienia, Krzyża i Zmartwychwstania nie było, ten stan by się nie zmienił. Ponieważ jednak dokonało się Objawienie się Boga w Chrystusie, możemy nie tylko głębiej zrozumieć sam stan zepsucia natury ludzkiej, ale przede wszystkim mieć nadzieję, że zostaniemy z niego wyzwoleni. Właśnie w tym duchu Benedykt XVI w encyklice „Spe salvi” krytykował Maxa Horkheimera i Theodora Adorno, którzy z powodu widocznego braku sprawiedliwości w świecie postawili tezę, że istnienie Boga należy odrzucić. Papież odpowiedział im, że odrzucenie porządku nadprzyrodzonego jest równoznaczne z odrzuceniem jakiejkolwiek nadziei na zadośćuczynienie sprawiedliwości (porównaj: „Spe salvi”, 42-43). Bez Boga nic się nie zmieni, ale z Bogiem można mieć nadzieję.

Takie rozumienie grzechu pierworodnego oraz kondycji człowieka radykalnie zmienia perspektywę. Wówczas krzyż Chrystusa nie jest powodem do wyrzutów sumienia, lecz darmową obietnicą wyzwolenia, którą mogę przyjąć lub odrzucić. Mówiąc inaczej, w tej optyce człowiek jest dzieckiem obdarowywanym przez kochającego Boga, którego miłość najpełniej wyraziła się w odkupieńczej śmierci i zmartwychwstaniu Syna Bożego. Niestety przegląd świadectw z reportażu Oko.press wskazuje, że żadnej z zabierających głos osób o takim Bogu nie opowiedziano. Zamiast tego bohaterom i bohaterkom reportażu za pomocą albo fałszywej egzegezy biblijnej, albo toksycznej spowiedzi, albo przejaskrawionych przedstawień dano krzywdzącą formację, w której to wykształcenie w człowieku odpowiednio głębokiej sankcji emocjonalnej za złamanie przykazań ma gwarantować skuteczne realizowanie Dekalogu. Jednak Bóg taki nie jest, a tym ludziom, w ten czy inny sposób, opowiedziano nieprawdę.

Czego zabrakło i jak do tego doszło?

Jeśli powyższe obserwacje są trafne, to znaczy, że dwanaście miesięcy pandemii ukazało Kościół, którego istotna część kieruje się fałszywym nauczaniem, Kościół zafiksowany w życiu społecznym na wąskim wycinku doktryny, którą dodatkowo w codziennym przekazie przedstawia w taki sposób, że dla słuchających apostazja jest jak ucieczka z przemocowego domu. Mówiąc w skrócie, do dotychczasowych grzechów, które toczyły życie Kościoła, takich jak pedofilia, dołączyły herezja i fatalna w skutkach teologia pastoralna. Wydaje mi się, że taki obrót spraw był do pewnego stopnia do przewidzenia.

Bez wątpienia ogromny autorytet Jana Pawła II zaważył na rozwoju katolicyzmu w Polsce przede wszystkim w zakresie akcentowania tych, a nie innych elementów doktryny. Papież był z ducha etykiem, którego najbardziej pochłaniały bioetyka i etyka seksualna. I to te kwestie były najgłośniej podnoszone przez stronę katolicką w debacie publicznej. To etyce seksualnej, problemowi uzasadnienia czystości przedmałżeńskiej i zakazowi stosowania antykoncepcji poświęca się naprawdę pokaźną liczbę godzin podczas katechezy i w trakcie formacji w duszpasterstwach. Z jednej strony jest to poniekąd zrozumiałe. Katolicka etyka seksualna jest często odbierana jako zupełnie nieintuicyjna, co pociąga za sobą konieczność większej pracy intelektualnej, żeby wykazać sens głoszonych przez nią zakazów i nakazów. Z drugiej jednak strony jeśli ta obserwacja jest prawdziwa, to w rezultacie takie postawienie sprawy skutkuje redukcjonizmem podwójnego rodzaju. Po pierwsze, redukcją nauczania katolickiego wyłącznie do doktryny moralnej i po drugie, redukcją  złożonej i rozbudowanej doktryny moralnej do kilku nakazów.

Początkiem radykalnego pod względem etycznym życia chrześcijańskiego nie jest wykład Katechizmu w zakresie interpretacji szóstego przykazania, ale poznanie zarówno teoretyczne poprzez przekaz, jak i praktyczne w modlitwie, że Bóg jest miłością, czego owocem jest służba bliźniemu. Dlatego fundamentalne prawdy chrześcijaństwa to nie zakaz aborcji lub antykoncepcji, ale dogmat o Trójcy Świętej, Wcieleniu, Zmartwychwstaniu, wykład nauki o relacji łaski do natury. Chociaż te zagadnienia wydają się zupełnie abstrakcyjne, to one w chwili próby wyznaczają twardy grunt doktrynalny, który chroni przed skrytykowanym przez Komisję Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski fałszywym mistycyzmem i przekonaniem, że przestrzeń sakralna jest wyłączona spod praw tego świata i działania biologii. Dlatego wydaje mi się, że postępująca niechęć do analizowania teoretycznego aspektu chrześcijaństwa jest jedną z przyczyn, która skłoniła wielu katolików do gorliwej, pobożnej, lecz zupełnie nieortodoksyjnej wiary w magiczne właściwości Eucharystii.

Skupienie się na wyłącznie moralno-praktycznym wymiarze wiary skutkuje także przeakcentowaniem przestrzegania prawa moralnego. Faryzeizm, choć został skrytykowany przez samego Pana Jezusa, jest nieustanną pokusą życia chrześcijańskiego, która wynika prawdopodobnie z nieusuwalnego napięcia między życiem łaską a stosowaniem się do nakazów Prawa. Przytoczone powyżej świadectwa z reportażu Oko.press wskazują, że w katechezie i przekazie wiary zabrakło przede wszystkim tego, co wiąże się z łaską Bożą. Zostało zaakcentowane Prawo, które wespół z fałszywą interpretacją grzechu pierworodnego musiało niektóre osoby doprowadzić do uszczerbku na zdrowiu psychicznym. To z powodu tych wypaczeń doświadczenie prawdy, którą wyraził święty Paweł w słowach „ku wolności wyswobodził nas Chrystus” (Ga 5,1), nie zostało dane tym ludziom.

W poszukiwaniu możliwych przyczyn błędów, które odsłoniła pandemia, nie sposób pominąć szerszego kontekstu kulturowego. Próbowałem opisać ten problem w ubiegłym roku na łamach Kontaktu tekście „Koronawirus wystawił nam dwóję z teologii”. Głównym źródłem fałszywej mistyki i apokaliptyki były wspólnoty charyzmatyczne. Choć zdaję sobie sprawę z tego, że w ramach takich wspólnot może kształtować się zdrowa duchowość, to jednak popularność poszczególnych charyzmatyków oraz ogromny ładunek emocjonalny, który związany jest z propagowaną przez nich duchowością, stanowią podatny grunt dla przekonania, że prawda mojego doświadczenia religijnego jest zarazem prawdą wiary chrześcijańskiej. Tymczasem rzeczywista relacja jest odwrotna: to doświadczenie nabiera sensu w perspektywie doktryny.

Ostatnią rzeczą, która zaciążyła na kondycji Kościoła, jest skupienie się w nauczaniu społecznym i moralnym na problematyce aborcji i szeroko rozumianej bioetyki. Zwłaszcza aborcja z dość niezrozumiałych przyczyn jest traktowana w doktrynie de facto jako zabójstwo szczególnego typu, ponieważ za żadne inne przestępstwo przeciwko życiu prawo kanoniczne nie przewiduje ekskomuniki. Tak ogromne przeakcentowanie jednego grzechu doprowadza do sytuacji, na którą Stolica Apostolska zwracała uwagę w zacytowanym powyżej liście do biskupów USA: tworzy się fałszywe wrażenie, że to jedyny problem nauczania moralnego i społecznego Kościoła, z którego katolików trzeba w pełni rozliczać. Co więcej, jeśli trafna jest moja analogia między stanowiskiem polskiego Episkopatu względem wyroku Trybunału Konstytucyjnego a postawą wielu katolików świeckich i duchownych względem obostrzeń, to rysująca się tutaj asymetria postaw względem życia staje się zupełnie zrozumiała, choć obiektywnie dalej razi niekonsekwencją.

Z tego powodu trzeba powiedzieć wprost, że ukuty przez Jana Pawła II termin „cywilizacja życia” zaczyna przynosić więcej złego niż dobrego. Nawet jeśli papieskie rozumienie tego hasła było szersze i nie odnosiło się wyłącznie do problematyki bioetycznej, to „cywilizacja życia” przez zawarte w nim słowo „życie” naturalnie odsyła odbiorców do takich tematów, jak aborcja, eutanazja, in vitro, etc. Nie w tym rzecz, aby powiedzieć, że wszystkie te zagadnienia nie są istotne. Na przykład przerywanie ciąży zawsze będzie dla Kościoła problematyczne, choć uważam, że obecne stanowisko Magisterium w tym przedmiocie jest zbyt restrykcyjne i nieuzasadnione. Istota problemu tkwi w konieczności znalezienia szerszej formuły, która z jednej strony nie będzie redukowała nauczania społecznego Kościoła do kilku kwestii bioetycznych, a z drugiej obejmie wszystkie palące problemy współczesnego świata, związane chociażby z nierównościami ekonomicznymi, wykluczeniem lub samotnością.

Okno ku nowej interpretacji otworzył papież Franciszek encykliką „Fratelli tutti”, której kluczem interpretacyjnym jest przypowieść o miłosiernym Samarytaninie. W świetle wymienionych przez papieża kwestii, które rozciągają się od zagadnień ekonomicznych po globalne ocieplenie i zmiany technologiczne, kluczowym problemem stanie się niemożliwość nawiązania relacji. Przeszkodą są właśnie poszczególne bariery: materialne, społeczne, rasowe, narodowościowe czy polityczne – za każdym razem między dwiema osobami stoi coś, co uniemożliwia nawiązanie relacji. Wydaje mi się zatem, że Kościół zarówno na świecie, jak i w Polsce powinien przede wszystkim myśleć opozycją cywilizacja relacji – cywilizacja izolacji. Fundamentalnie niechrześcijański nie jest bowiem świat, w którym panują takie lub inne rozwiązania prawne w zakresie bioetyki, lecz świat, który nie pozwala spotkać i pokochać drugiego człowieka.

Potrzebujemy Twojego wsparcia
Od ponad 15 lat tworzymy jedyny w Polsce magazyn lewicy katolickiej i budujemy środowisko zaangażowane w walkę z podziałami religijnymi, politycznymi i ideologicznymi. Robimy to tylko dzięki Waszemu wsparciu!
Kościół i lewica się wykluczają?
Nie – w Kontakcie łączymy lewicową wrażliwość z katolicką nauką społeczną.

I używamy plików cookies. Dowiedz się więcej: Polityka prywatności. zamknij ×