Sondaże są miażdżące. Czy igrzyska w Tokio się odbędą?

Misja samobójcza?

XXXII Letnie Igrzyska Olimpijskie i tak przejdą do historii. Zanim się zaczęły, zostały uznane za najdroższe i najbardziej ryzykowne w historii. Oficjalnie pochłonęły już prawie 15 mld dolarów, z czego 2,8 mld dolarów to koszty rocznego opóźnienia z powodu pandemii. Z nieoficjalnych rządowych audytów wynika, że rachunek może przekroczyć 25 mld. Na dwa miesiące przed startem wciąż nie wiadomo, czy na trybunach zasiądą choćby japońscy kibice. Decyzja o niewpuszczeniu zagranicznych zapadła w kwietniu, więc spodziewanych 800 mln dolarów ze sprzedaży biletów nie będzie. Spokojny jest tylko Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl), bo nawet jeśli impreza odbędzie się przy pustych trybunach, i tak zarobi kilka miliardów ze sprzedaży praw do transmisji telewizyjnych. Japończycy, którzy zainwestowali w hotele, restauracje czy usługi dla oczekiwanych w roku olimpijskim 40 mln turystów, dostali już po kieszeni.

Opinia publiczna bardziej niż stratami martwi się jednak zagrożeniem epidemicznym: czy nie zabraknie szpitalnych łóżek, gdyby z powodu olimpiady i paraolimpiady sytuacja wymknęła się spod kontroli? Organizatorzy zapewniają, że tak się nie stanie, bo warunkiem przyjazdu do Tokio będą negatywne wyniki dwóch wykonanych w ciągu 96 godzin testów PCR, zaś wszyscy sportowcy będą potem potem testowani codziennie, nie wolno będzie im chodzić do restauracji, zwiedzać Tokio, podróżować komunikacją miejską itd.

Gubernatorzy trzech sąsiadujących z Tokio prefektur ogłosili niedawno, że w razie gwałtownego wzrostu zachorowań na COVID-19 nie potraktują priorytetowo cudzoziemców. Z obawy przed rozprzestrzenieniem się mutacji wirusa z olimpijskiego programu wycofało się blisko 40 miast spośród 500, które mają gościć sportowców. Wściekłe są pielęgniarki, bo władze zażądały od obciążonych pandemią szpitali pół tysiąca woluntariuszek na potrzeby igrzysk.

Murem za rządem stoi wciąż największy sponsor olimpiady, reklamowy gigant Dentsu, pod którego skrzydłami ponad 60 japońskich firm wysupłało na imprezę ponad 3 mld dolarów. Choć z powodu przełożenia igrzysk sponsorzy ponieśli już spore straty, starali się dotąd nie dolewać oliwy do ognia. Niedawno milczenie przerwał jednak Hiroshi Mikatoni, miliarder i założyciel Rakutena, japońskiego odpowiednika Amazona. – Z powodu opóźnienia akcji szczepień goszczenie tak wielkiej imprezy sportowej jest naprawdę niebezpieczne – powiedział w wywiadzie dla CNN. – Igrzyska to misja samobójcza.

Podobnie myśli wielu Japończyków. Yusuke Koike, który zajmuje się promocją kultury japońskiej oraz sake i obecnie mieszka w Polsce, upór rządu przypomina etos pilotów-samobójców z czasów II wojny światowej: „Kamikadze, podobnie jak kilka wieków wcześniej samuraje, woleli śmierć od wstydu. Poza kwestiami finansowymi nie ma logicznego wytłumaczenia uporu komitetu organizacyjnego Tokio 2020”. Koike uważa, że igrzyska powinny być odwołane, choć zdaje sobie sprawę, że koszty takiego posunięcia ponieśliby obywatele, bo rząd zapewne podniósłby wówczas podatki.

Najczarniejszego ze scenariuszy nie można wykluczyć. – Olimpijski pociąg pędzi już od kilku lat, więc bardzo trudno go będzie zatrzymać, ale wciąż istnieje niewielkie prawdopodobieństwo, że igrzyska zostaną odwołane – mówi mi Robert Dujarric, ekspert z Temple University Japan w Tokio. – W obecnej sytuacji pandemicznej byłoby to zresztą sensowne rozwiązanie. Opinia publiczna jest bowiem przeciwna igrzyskom. Rząd powinien skupić energię na zaniedbanej akcji szczepień – tłumaczy.

Sondaże są miażdżące. Z najnowszego, opublikowanego w połowie maja przez „Asahi Shimbun”, wynika, że 43 proc. społeczeństwa domaga się odwołania olimpiady, a kolejne 40 proc. jej przełożenia. Przez miesiąc odsetek zwolenników igrzysk stopniał z 28 do 14 proc. Być może byłoby inaczej, gdyby szczepienia w Japonii były zaawansowane, ale zaczęły się tu dwa miesiące później niż w innych państwach rozwiniętych i przebiegają w ślimaczym tempie. Jak dotąd, co najmniej jedną dawkę preparatu otrzymało ledwie 3,2 proc. populacji, podczas gdy w USA odsetek ten wynosi ponad 46 proc., zaś w Wielkiej Brytanii – 51 proc. Krytycy rządzącej Partii Liberalno-Demokratycznej (LDP) zarzucają jej, że zwlekała celowo ze szczepieniami nawet w narażonej na największe ryzyko grupie osób najstarszych. Partyjny plan zakładał bowiem przyspieszenie procesu przed wyborami we wrześniu, bo seniorzy to twardy elektorat LDP.

Choć w 126-milionowej Japonii zmarło dotąd siedem razy mniej ludzi niż w 37-milionowej Polsce, społeczeństwo ma wrażenie, że rząd sobie nie radzi z pandemią, a mimo to forsuje ogromną imprezę sportową. Rząd broni się, że jednostronnie nie może zerwać kontraktu podpisanego z MKOl, bo oznaczałoby to idące w dziesiątki miliardów dolarów straty.

Czytaj także: Takich igrzysk jeszcze nie było. Olimpijczycy powalczą bez wsparcia kibiców

Sztafeta symboli

W poniedziałek 17 maja sztafeta ze zniczem olimpijskim dotarła do Hiroszimy. Ceremonia przekazania znicza miała miejsce w Parku Pokoju, niedaleko epicentrum wybuchu „Little boy”. Pochodnię przejął tu 74-letni Takayuki Sakai, młodszy brat Yashinoriego Takai, który zapalił olimpijski znicz na Igrzyskach w Tokio w 1964 roku. Yashinori urodził się na przedmieściach Hiroszimy 6 sierpnia 1945 roku, a więc w dniu zrzucenia na to miasto amerykańskiej bomby atomowej. Przetrwał kataklizm, wyrósł na odnoszącego sukcesy lekkoatletę, stał się więc niejako personifikacją powojennego losu swej ojczyzny. Igrzyska w 1964 roku pokazały bowiem światu nową Japonię – powstałą z ruin, nowoczesną i zrehabilitowaną po klęsce w II wojnie światowej.

Takayuki pobiegł niejako za brata. Yashinori chciał raz jeszcze pobiec ze zniczem olimpijskim do Tokio, ale zmarł w 2014 roku, kilkanaście miesięcy po przyznaniu Tokio praw do organizacji igrzysk. Ogień olimpijski dotrze 23 lipca na Stadion Narodowy w Tokio, gdzie zgodnie z planem rozpoczną się letnie igrzyska, które miały być symbolem „odrodzenia” się kraju po trzęsieniu ziemi, tsunami i katastrofie elektrowni atomowej w Fukushimie w 2011 roku.

Mało kto w Japonii wierzy w zapewnienia MKOl, że da się zorganizować bezpieczne igrzyska. – Japończycy mówią, że rząd ściąga na kraj pandemiczną bombę. Nie znam nikogo, kto wybierałby się na olimpijskie obiekty, za to niemal wszyscy znajomi boją się konsekwencji spędu ludzi z całego świata – mówi mi Ewa Kido, architekt od 30 lat mieszkająca w Japonii. Doktor Naoto Ueyama, szef jednego z najpoważniejszych związków zawodowych lekarzy, uważa, że z powodów medycznych igrzyska powinny być odwołane. – Tokio nie może stać się punktem zapalnym COVID-19. Jeśli groźny wariant wirusa rozprzestrzeni się z powodu igrzysk, przez następne 100 lat powinien być nazywany wariantem olimpijskim – mówił.

Igrzyska skandali

Nad japońską olimpiadą od samego początku ciąży fatum. Pierwszy skandal z Tokio w tle wybuchł już dwa lata po przyznaniu miastu praw do organizacji imprezy. W 2015 roku o plagiat został oskarżony bowiem Kenjiro Sano, który zaprojektował logo igrzysk. Stylizowana litera „T” będąca osią tego znaku graficznego zbyt przypominała bowiem „T” z logo Theatre de Liege, zaprojektowanego przez pewnego belgijskiego artystę. Później podobne wątpliwości zgłaszano pod adresem słynnego japońskiego architekta Kengo Kumy. Zdaniem niektórych ekspertów, projektując Stadion Narodowy, budowany na miejscu wyburzonego obiektu z igrzysk 1964 roku, zbytnio zasugerował się poprzednim, zarzuconym przez władze projektem autorstwa Zahy Hadid.

Wiosną 2020 r. igrzyska przełożono o rok z powodu pandemii. Potem było coraz gorzej. W lutym tego roku ze stanowiska szefa komitetu organizacyjnego zrezygnował Yoshiro Mori, którego opinia nie uszła płazem nawet w tak maczystowskim społeczeństwie jak japońskie. Powiedział bowiem, że jeśli miałoby w nim zasiąść więcej kobiet, to trzeba by ograniczyć im czas na wystąpienia, bo w przeciwnym razie nigdy nie przestaną przemawiać.

83-letniego Moriego zastąpiła kobieta, Seiko Hashimoto, w przeszłości łyżwiarka szybka i kolarka torowa. Wraz z nią do zarządu komitetu weszło 12 innych kobiet, co spowodowało, że odsetek pań wzrósł do 42 proc. Miesiąc po aferze wybuchł jednak kolejny seksistowski skandal. Do dymisji podał się dyrektor kreatywny ceremonii otwarcia i zamknięcia igrzysk Hiroshi Sasaki. Okazało się, że zaproponował najsłynniejszej japońskiej modelce plus size Naomi Watanabe, by w różowym kostiumie na ceremonii otwarcia została spuszczona na linie na sam środek murawy stadionu jako Olympig, czyli „olimpijska świnka” (gra angielskich słów olympic and pig).

Na reputacji igrzysk najbardziej zaciążył jednak COVID-19. Niedawno stan wyjątkowy w Tokio przedłużono co najmniej do końca maja. Podobne restrykcje obowiązują w Kyoto, Osace i Hyogo. W tych czterech gęsto zaludnionych prefekturach mieszka prawie jedna czwarta ludności Japonii. 14 maja minilockdown rozszerzono na kilka innych prefektur, w tym na Hiroszimę. Z tego też powodu na poniedziałkową ceremonię przekazania znicza nie mógł tam przyjechać przewodniczący MKOl Thomas Bach.

Niechęć Japończyków do tej instytucji rośnie. Na niedawnej manifestacji pod Stadionem Narodowym ludzie nieśli transparenty z napisami: „Olimpiada zabija ubogich!” i skandowali: „Rozwiązać MKOl!”. Protesty odbywają się regularnie. – Są spokojne i niezbyt liczne, bo od lat 60. Japończycy nie demonstrują gwałtownie – mówi mi Dujarric. Zwraca jednak uwagę na uporczywość protestów i fakt, że pod petycją w sprawie odwołanie igrzysk w krótkim czasie podpisało się 350 tys. osób. – To bardzo dużo jak na japońskie standardy zaangażowania – mówi ekspert Temple University Japan.

Czytaj też: Sport z przeszkodami. Droga polskich sportowców do igrzysk w Tokio jest kręta i wyboista